Iz 42,1.3 a nauka o Zakonie i Ewangelii

[Krzysztof]

Postanowiłem zająć się tu fragmentem, który może sprawić trudność czytelnikom Biblii uznającym naukę o Zakonie i Ewangelii. Temat jest luterańskim czytelnikom zapewne znany, omówię więc tę naukę jedynie pokrótce.

Zgodnie z nauką luterańską Słowo Boże przychodzi do nas w dwóch postaciach: Zakonu (Prawa) i Ewangelii. Zakon, zawierający przykazania, poucza nas o naszej winie; nie niesie on zbawienia, ponieważ żaden człowiek nie może wypełnić Zakonu. Zbawienie niesie dopiero Ewangelia, słowo łaski, głoszące usprawiedliwienie z łaski przez wiarę. Zakon i Ewangelia są w równym stopniu Słowem Bożym, jednak są od siebie wyraźnie rozdzielone. Więcej o tej nauce można przeczytać w artykule ks. Witolda Benedyktowicza ?Reformatorski zwrot w teologii? od 11. akapitu (link); poza tym w licznym opracowaniach, z których najbardziej dostępnym jest chyba praca ks. Manfreda Uglorza ?Marcin Luter. Ojciec Reformacji?; najobszerniejszym chyba opracowaniem polskiego teologa jest artykuł ks. Wiktora Niemczyka ?Nauka o Zakonie i Ewangelii? (znajdującym się m.in. w książce ?Teologia wiary. Teologia ks. Marcina Lutra i ksiąg wyznaniowych Kościoła luterańskiego?). Spośród ksiąg wyznaniowych najszerzej mówią o tej nauce rozdziały V i VI Formuły Zgody, poza tym warto zwrócić uwagę także na Apologię Konfesji Augsburskiej i Artykuły Szmalkaldzkie.

W języku polskim dostępna jest też dzieło ks. C.F.W. Walthera ?Prawo i Ewangelia? (ang. ?The Proper Distinction Between Law and Gospel? [wersja online]). W dziele tym autor stawia następującą tezę:
Pierwszy i najbardziej jawny przejaw mieszania Prawa i Ewangelii polega na tym, że czyni się z Chrystusa nowego Mojżesza czyli nowego prawodawcę, czego dopuszczają się papiści, socynianie i racjonaliści. W ten sposób czynią oni z Ewangelii naukę o uczynkach. Papiści zaś potępiają i wyklinają tych, którzy głoszą, że Ewangelia jest orędziem o niezasłużonej łasce Bożej w Chrystusie.

Na poparcie takiego twierdzenia można przytoczyć m.in. słowa apostoła Jana: ?Zakon bowiem został nadany przez Mojżesza, łaska zaś i prawda stała się przez Jezusa Chrystusa? (J 1,17). Również ks. Niemczyk krytycznie odnosi się do przekonania, by Nowy Testament był Nowym Zakonem. Katolicka interpretacja kazania na górze czy słów ?Nowe przykazanie daję wam...? czyni z Jezusa prawodawcę, takiego jak Mojżesz; również osoby nieuznające Odkupienia na krzyżu ograniczają rolę Jezusa do bycia nauczycielem moralnym, a często uważa się Go wręcz za rewolucjonistę, wywracającego do góry zastany porządek społeczny.

I tu dochodzimy do fragmentu Księgi Izajasza:
Oto sługa mój, którego popieram, mój wybrany, którego ukochała moja dusza. Natchnąłem go moim duchem, aby nadał narodom prawo. (2) (...) (3) Trzciny nadłamanej nie dołamie, ani knota gasnącego nie dogasi, ludom ogłosi prawo. (Iz 42,1.3, Biblia Warszawska).

Słowa te zdają się przeczyć takiemu stwierdzeniu. Zauważmy jednak, że nie pada tu słowo ?Zakon?, którym tłumaczy się w Biblii Warszawskiej hebrajskie słowo ?Tora?. W tekście oryginalnym pada tu słowo ?miszpat?. Słowo to ma bardzo szerokie znaczenie - może wyrażać zwyczajową normę prawną wynikającą z ludzkiego poczucia sprawiedliwości, ale i też np. sąd lub sprawiedliwość. Angielskie przekłady Biblii oddają to słowo zwykle jako ?judgement? lub ?justice?. Żadne z angielskich tłumaczeń nie używa tu słowa ?law?. Biblia Gdańska stosuje tu tłumaczenie ?sąd?.

Zauważmy za to, jak postępują polscy katoliccy tłumacze Biblii. Biblia Tysiąclecia, Poznańska i Warszawsko-Praska zgodnie używają tu słowa ?Prawo? - pisanego dużą literą, tak samo jak wtedy, gdy tłumaczone jest słowo ?Tora?! Trudno przejść obojętnie wobec takiego nadużycia. Myślę, że przypadek ten dobrze obrazuje, jak doktryna może wpływać na tłumaczenie Biblii, nawet w pozornie mniej istotnych fragmentach.

[Paweł]

Dzięki za interesujący a zarazem trudny wątek. Prawo i Ewangelia kiedy występują obok siebie często sprawiają "kłopot" w interpretacji. To i to jest Słowem Bożym, a tyle jest w nich, wydawałoby się, sprzecznej woli Bożej.

[Jonah]

Przeglądając forum trafiłem na ten wątek sprzed lat i widzę, że nie problem tu postawiony nie spotkał się w wyjaśnieniem. Napiszę więc jak to rozumiem.
Myślę, że tekstu Iz nie należy rozumieć tak, iż Sługa nada jakieś nowe prawo, ale raczej przyniesie narodom sprawiedliwość, bądź je osądzi.
Niemniej niektórzy egzegeci widzą w Ewangelii Mateuszowej intencję pokazania Jezusa jako nowego Mojżesza. Wskazuje się zwłaszcza Kazanie na Górze jako nadanie „nowego prawa”, „prawa Ewangelii”. Dlatego też część protestanckich teologów, zwłaszcza kalwinistów, widzi w Jezusie Chrystusie najwyższego prawodawcę. Inni wszakże powiadają, że Jezus nie nadaje prawa nowego, ale interpretuje to, które jest. Co najwyżej je radykalizując. Po co to czyni? Jeśli potraktujemy Mt 5, 22-48 jako nowe przykazania, możemy doznać konsternacji. Czy ktoś, kto potrafi uczciwie wejrzeć w siebie, może powiedzieć, że jest w stanie to wypełnić? (tylko średniowieczni mnisi uważali, że dają radę ). Jeśli Jezus byłby po prostu „nowym Mojższem”, to nałożyłby na ludzi jarzmo jeszcze cięższe niż jarzmo Prawa starotestamentowego!
Ale jest jeszcze przecież Ewangelia. Trzeba zatem zastanowić się zastanowić nad rolą tych „nowych przykazań” w świetle Ewangelii. Zgodnie z rolą Prawa w teologii M. Lutra, chodzi tutaj o pokazanie, jak zdeprawowany jest człowiek. Bo właściwie człowiek może, jeśli bierzemy to dosłownie, nie kraść, nie cudzołożyć i nie zabijać, ale czyż nigdy nie powie na bliźniego: głupcze, czy nigdy mężczyzna nie spojrzy pożądliwie na kobietę (i vice versa), zawsze nadstawi drugi policzek? Wówczas ujawnia się ta rola Prawa, która prowadzi do przyjęcia Ewangelii: człowiek, każdy człowiek bez wyjątku, nawet taki, który uważa się za sprawiedliwego, potrzebuje Odkupienia. Bo nie ma takiego, który nie zgrzeszył i nie ciąży na nim przekleństwo. Rola Ewangelii wszakże nie kończy się na usprawiedliwieniu, bo, jak podkreślali pietyści, wskazuje nam ona także, jak żyć, a więc pełni rolę Prawa. Można rzec, iż Prawo i Ewangelia są ze sobą dialektycznie splecione. Wówczas Kazanie na Górze stanowi pewien ideał doskonałości, ku któremu dążymy, oczyszczani i uświęcani przez Ducha Św., ale, jako grzesznicy, możemy go osiągnąć najwyżej w eschatologicznej przyszłości.

[Tomasz]

Temat warty jest odświeżenia, bowiem poruszona tutaj kwestia "Prawa i Ewangelii" jest bardzo istotna, a jednocześnie mało ostatnio dostrzegana i poruszana. Na jednym z forów, które niby miało być luterańskie, ktoś nawet pisał o "jakimś dziwnym podziale na prawo i Ewangelię".
Temat ten został bardzo dobrze przedstawiony przez wspomnianego wyżej Walthera w dziele pt. "Prawo i Ewangelia" jak również w Dogmatyce chrześcijańskiej".
Właściwe rozróżnianie Prawa i Ewangelii jest w istocie podstawą zrozumienia chrześcijaństwa. Jak pisze Walther pomieszanie Prawa z Ewangelią prowadzi do zaciemnienia drogi zbawienia.
W ogólnym skrócie - sprawa ta przedstawia się mniej więcej tak jak to ujął powyżej Jonah -poprzez Prawo widzimy swoją grzeszność i niedoskonałość, w Ewangelii - radość i pewność zbawienia.
Prawo jest niezbędne, do poznania swojej grzeszności i dalej do przyjęcia pomocy i dobrej nowiny - czyli Ewangelii. Zarówno Ewangelia nie może być głoszona bez Prawa jak i Prawo bez Ewangelii, jednak nie może również dojść do mieszania jednego i drugiego.

[Andrzej]

O Prawie i Ewangelii w nauczaniu naszych Kościołów mówi dokument przyjęty wspólnie przez wszystkie europejskie Kościoły Reformacji - luterańskie, reformowane, metodystyczne, waldensów i braci czeskich w 2007 r. "Law and gospel, also with reference to decision-making in ethical questions". Jest to wynik prowadzonych, szczególnie od 1994, od Zgromadzenia w Wiedniu, wzajemnych konsultacji wszystkich naszych Kościołów, które przedstawiły swoje stanowisko w tym dokumencie".

[Jakub]

A ja się na teologii uczyłem, że istnieje znaczna różnica w podejściu luterańskim a reformowanym. Dla nas jest wyraźna różnica między Zakonem a Ewangelią - oczywiście i to i to jest Słowem Boga, dla reformowanych zaś nie ma takiego podziału, warto tu zwrócić uwagę chociażby na Karola Bartha i jego monizm objawieniowy

[skomplik]

O Prawie i Ewangelii w nauczaniu naszych Kościołów mówi dokument przyjęty wspólnie przez wszystkie europejskie Kościoły Reformacji - w 2007 r. "Law and gospel, also with reference to decision-making in ethical questions". Jest to wynik prowadzonych, szczególnie od 1994, od Zgromadzenia w Wiedniu, wzajemnych konsultacji wszystkich naszych Kościołów, które przedstawiły swoje stanowisko w tym dokumencie".

Andrzeju czy mógłbyś podać (jeśli możesz) wszystkie dokumenty które wspólnie przyjęły Kościoły

luterańskie, reformowane, metodystyczne, waldensów i braci czeskich

?

Dzieki

[Andrzej]

A ja się na teologii uczyłem, że istnieje znaczna różnica w podejściu luterańskim a reformowanym. Dla nas jest wyraźna różnica między Zakonem a Ewangelią - oczywiście i to i to jest Słowem Boga, dla reformowanych zaś nie ma takiego podziału, warto tu zwrócić uwagę chociażby na Karola Bartha i jego monizm objawieniowy

Obie tradycje teologiczne, tak luterańska jak i reformowana, odróżniają od siebie Prawo i Ewangelię, tradycyjna teologia luterańska rozważa je bardziej jako przeciwieństwa, reformowana bardziej zaś w ich wzajemnym związku. Co nie oznacza, że luteranie nie widzą wzajemnego związku między Prawem i Ewangelią, ani że reformowani nie widzą napięcia miedzy nimi.
Jeżeli Twój post miał się odnosić do mojej uwagi, to własnie w "Law and Gospel...." znajdziesz dokładne przedstawienie różnic. Przedstawione jest podejście teologii luterańskie
(The relationship between law and gospel in the Lutheran tradition str. 9-16:
1.1 The context of the question of law and gospel, 1.2 The criterion of Holy Scripture, 1.3 The distinction between law and gospel, 1.4 Law and gospel belong together, 1.5 Starting points for ethics, 1.6 Developments in the understanding of law and gospel),

następnie reformowane:
(2.The relationship between law and gospel in the Reformed tradition str. 16-21
2.1 The context of the question of law and gospel, 2.2 The criterion of Holy Scripture, 2.3 The connection and the difference between gospel and law, 2.4 The recognition of sin, grace and the law, 2.5 The character of the divine law, 2.6 The shaping of the church, 2.7 The political scope of the law)

oraz metodystyczne:
(3. The relationship between law and gospel in the Methodist tradition, str. 21-26: 3.1 The context of the question of law and gospel, 3.2 The criterion of Holy Scripture, 3.3 The relationship between law and gospel, 3.4 Pointers forward)

i na str. 26-28 krótkie podsumowanie: "What the answers have in common and where they differ" - to co jest w naszych tradycjach wspólnego i to w czym nasze tradycje się różnią.

[Andrzej]

Andrzeju czy mógłbyś podać (jeśli możesz) wszystkie dokumenty które wspólnie przyjęły Kościoły

luterańskie, reformowane, metodystyczne, waldensów i braci czeskich

?

Dzieki [/quote]

LEHRGESPRÄCHE/Doctrinal Discussion)

[skomplik]

Super, dzieki