Predestynacja

[Dawid]

Mam pytanie.
Jaki stosunek do predestynacji ma KEA?
Co o predestynacji mówił Luter, Księgi Wyznaniowe?

[Krzysztof]

O problemie predestynacji szeroko mówi część XI Formuły zgody. Nie sposób tu przytoczyć całej jej nauki na ten temat, gdyż to tekst trudny do ogarnięcia umysłem po zwykłym przeczytaniu i wymaga raczej szerszych analiz, ale spróbuję zwrócić uwagę na kilka najważniejszych aspektów.

Po pierwsze, sensu predestynacji nie można oddzielić od zbawczego dzieła Chrystusa, jak mówi List do Efezjan 1,4 "w Nim przecież wybrał nas przed założeniem świata".

Po drugie, na pewno należy odrzucić pogląd, by Bóg kogokolwiek z góry przeznaczył do potępienia. Pismo Święte niejednokrotnie stwierdza, że zbawienie zostało skierowane do wszystkich ludzi, Bóg "nie chce, aby ktokolwiek zginął, lecz aby wszyscy się nawrócili" (2 P 3,9). Jeśli więc człowiek nie zostaje zbawiony, to dzieje się to z winy człowieka, który nie przyjmuje Bożego słowa tak jak powinien (por. podobieństwo o siewcy).

Jaki jest więc właściwy sens nauki o predestynacji? Formuła zgody zwraca uwagę na kolejność, w jakiej poszczególne nauki znalazły się w Liście do Rzymian. Najpierw Paweł wskazuje ludziom na ich grzech i potrzebę usprawiedliwienie. Później pokazuje, w jaki sposób to usprawiedliwienie otrzymujemy - przez wiarę. Nauka o predestynacji natomiast zapewnia nas, że choć my jesteśmy słabi i grzeszni, to przecież nasze zbawienie oparte jest na wyborze Boga, a nie na naszych czynach. Gdyby opierało się na naszych czynach, to bylibyśmy zgubieni, bo szatan jest silniejszy od nas. Ale, że opiera się na woli Boga, to możemy mieć pełną ufność (którą bez wahania możemy nazwać "pewnością"), że nic nie jest w stanie nas odłączyć od miłości Chrystusa i od jego łaski (por. Rz 8,38-39).

I taka jest właściwa wymowa nauki o wyborze Bożym. Jaka jest natomiast niewłaściwa? Niewłaściwa jest każda wiara, która powoduje w człowieku nadmierne zadufanie z bycia wybranym, tak, że traktuje pewność zbawienia jakby była czymś mechanicznym, jak to często możemy usłyszeć od niektórych grup protestanckich "raz zbawiony, na zawsze zbawiony". Zapomina się, że Pismo nawołuje, by swe powołanie i wybranie umacniać (2 P 1,10).

Niewłaściwa jest również każda nauka, która powoduje w człowieku wątpliwość, czy na pewno jest wybrany do zbawienia. Przeczy to nauce Ewangelii, która zapowiada zbawienie każdemu, kto z ufnością zwróci się do Pana.

Ogólnie więc Pismo Święte poucza nas, że świadomość Bożego wyboru daje nam pewność, że choć my jesteśmy niewierni, Bóg pozostaje nam wierny i chce swoich wybranych uchronić do wszelkiego złego i doprowadzić do swego Królestwa, wbrew wszelkim szatańskim zamysłom. Mnożenie spekulacji na temat sposobu, w jaki Bóg tego wyboru dokonuje, nie jest zgodne z duchem Ewangelii.

[Dawid]

Jak zatem zinterpretować ten fragment?
Rz 9, 6-24

(6) Ale nie jest tak, jakoby miało zawieść Słowo Boże. Albowiem nie wszyscy, którzy pochodzą z Izraela, są Izraelem; (7) i nie wszyscy są dziećmi, dlatego że są potomstwem Abrahamowym, lecz jest tak: Od Izaaka zwać się będzie potomstwo twoje. (8) To znaczy, że nie dzieci cielesne są dziećmi Bożymi, lecz dzieci obietnicy liczą się za potomstwo. (9) Albowiem tak brzmi słowo obietnicy: W oznaczonym czasie przyjdę i Sara będzie miała syna. (10) Ale nie tylko to, gdyż dotyczy to również Rebeki, która miała dzieci z jednym mężem, praojcem naszym Izaakiem. (11) Albowiem kiedy się one jeszcze nie narodziły ani też nie uczyniły nic dobrego lub złego - aby utrzymało się w mocy Boże postanowienie wybrania, (12) oparte nie na uczynkach, lecz na tym, który powołuje - powiedziano jej, że starszy służyć będzie młodszemu, (13) jak napisano: Jakuba umiłowałem, a Ezawem wzgardziłem. (14) Cóż tedy powiemy? Czy Bóg jest niesprawiedliwy? Bynajmniej. (15) Mówi bowiem do Mojżesza: Zmiłuję się, nad kim się zmiłuję, a zlituję się, nad kim się zlituję. (16) A zatem nie zależy to od woli człowieka, ani od jego zabiegów, lecz od zmiłowania Bożego. (17) Mówi bowiem Pismo do faraona: Na to cię wzbudziłem, aby okazać moc swoją na tobie i aby rozsławiono imię moje po całej ziemi. (18) Zaiste więc, nad kim chce, okazuje zmiłowanie, a kogo chce przywodzi do zatwardziałości. (19) A zatem, powiesz mi: Czemu jeszcze obwinia? Bo któż może przeciwstawić się jego woli? (20) O człowiecze! Kimże ty jesteś, że wdajesz się w spór z Bogiem? Czy powie twór do twórcy: Czemuś mnie takim uczynił? (21) Albo czy garncarz nie ma władzy nad gliną, żeby z tej samej bryły ulepić jedno naczynie kosztowne, a drugie pospolite? (22) A cóż, jeśli Bóg, chcąc okazać gniew i objawić moc swoją, znosił w wielkiej cierpliwości naczynia gniewu przeznaczone na zagładę, (23) a uczynił tak, aby objawić bogactwo chwały swojej nad naczyniami zmiłowania, które uprzednio przygotował ku chwale, (24) takimi naczyniami jesteśmy i my, których powołał, nie tylko z Żydów, ale i z pogan.

[Dawid]

Zastanawiam się, dlaczego luteranizm odrzucił predestynacje skoro Luter w nią wierzył?
Czy można być luteraninem i wierzyć w predestynacje?

[Krzysztof]

Predestynacja jest nauką luterańską w takim stopniu, jak to zostało wyrażone w Formule zgody. Nie są zgodne, w całości lub częściowo, cztery z pięciu punktów kalwinizmu (tzw. tulip):
* bezwarunkowe wybranie - luteranie zgadzają się z reformowanymi, że wybór Boży opiera się jedynie na suwerennej łasce Bożej, a nie na ludzkich czynach; są jednak przekonani, że wyboru tego nie można rozdzielać od łaski działającej w słowie i sakramentach, przez które ten wybór jest przyjmowany;
* ograniczone pojednanie - luteranizm całkowicie odrzuca ten punkt, uznając, że Chrystus umarł za wszystkich ludzi, a nie jedynie za wybranych;
* nieodparta łaska - luteranizm odrzuca ten punkt, uznając, że człowiek może odrzucić Bożą łaskę, "sprzeciwiając się Duchowi Świętemu, który przez Słowo chce być skutecznie czynny";
* wytrwanie świętych - luteranizm odrzuca ten punkt, uznając, że również ci, w których zaistniała prawdziwa wiara, mogą odstąpić od Boga i w ten sposób utracić zbawienie; pewności zbawienia nie należy traktować jako czegoś mechanicznego.

W każdym razie luteranizm odrzuca przekonanie, że Bóg z góry przeznaczył do potępienia jakiegokolwiek człowieka i nie chce zbawić wszystkich ludzi.

9. rozdziału Listu do Rzymian nie można traktować jako dowodu o przeznaczeniu kogokolwiek do wiecznego potępienia, bo nigdzie nie odnosi się on do spraw ostatecznych. Należy rozróżnić predestynację do wiecznego zbawienia, która dokonała się w Chrystusie dla wierzących (por. Ef 1,4-5), a opatrzność Bożą, która dotyczy spraw ziemskich i odnosi się zarówno do wierzących, jak i niewierzących. Łączy je fakt, że obie opierają się na suwerennej woli Boga.

[Dawid]

No tak, ale skoro Luter w predestynacje wierzył to dlaczego luteranizm ją odrzucił?

[Krzysztof]

Luter znany był z tego, że pisał bardzo zawile i jego argumentacja była niespójna, a czasami wewnętrznie sprzeczna, czego sam był świadomy (pisał o tym w "Krótkim wyznaniu o Wieczerzy Pańskiej"). Autorami Formuły zgody byli teolodzy gnezjoluterańscy, którzy bardzo wysoko cenili autorytet Lutra i doskonale znali jego dzieła, można więc bez wahania uznać, że nauka o predestynacji zawarta w Formule zgody jest zgodna z głównym nurtem nauczania Lutra na ten temat (niezależnie od tego, że niektóre konkretne sformułowania mogą wydawać się z nią sprzeczne).

[Dawid]

Luter dyskutował z Erazmem na temat wolnej bądź niewolnej woli.
Luter uważał (tak jak Augustyn), że człowiek ma zniewoloną wolę i sam nie może przyjąć zbawienia, ani go odrzucić.
Człowiek jest pod panowaniem grzechu i tylko Bóg może Go zbawić.

[Krzysztof]

Rzecz w tym, że w przeciwieństwie do Kalwina Luter uważał, że Duch Święty działa poprzez dostrzegalne zmysłowo środki łaski, przez Słowo głoszone i Słowo widzialne (sakramenty). Te środki łaski człowiek może odrzucić i tym samym zamknąć się na działanie Ducha Świętego Dlatego Formuła zgody mówi: "przeto gdy nieodrodzony człowiek gardzi narzędziami i środkami Ducha Świętego, nie chcąc słuchać Bożego Słowa, to nie stanie mu się krzywda, jeśli nie zostanie oświecony przez Ducha Świętego". Łaska nieodparta jest jedynie w tym sensie, że jeśli tymi środkami łaski człowiek nie wzgardzi, to Duch Święty przez nie zadziała. Ponieważ środki łaski są dostrzegalne zmysłowo, to należą i do duchowego, i do zmysłowego porządku, a w tym drugim porządku człowiek dysponuje wolną wolą.

[arti]

Krzysztofie , mozna sie czesciowo zgodzić co do braku usystematyzowania nie ktorych znaczen i pojec u Lutra , w tym byc moze tez w nauce o wybraniu .Natomiast jest duzym nie porozumieniem przeciwstawianie Lutra Kalwinowi i na odwrot . Jesli sie czyta teksty lutra i Kalwina ze zrodeł i bez uprzedzen to kalwin jedynie systematyzuje i konsekwetnie rozwija to co sam Luter nauczal .I tak np poglad lutra na predestynacje jest klasycznym przykladem augustynizmu i to w jego " podwojnej " formie( De serwvo arbitrio ).Dopiero "uczniowie " lutra i kalwina zaczeli przeciwstawiac poglady tych dwoch wielkich nauczycieli Ewangelii pomiedzy którymi w sprawach zasadniczych nie bylo kontrowersji , nawet na temat Eucharystii .Niezgadzam sie z twoja oceną kalwinizmu pomimo tego ze tez jestem Augsburskim .Wydaje mi sie ze znam nauczanie Kalwina gdyz wiele lat studiowalem jego dziela i ostre przeciwstawianie jego nauki Lutrowi jest nie uprawnione .Co do analizy formuły Zgody mozna sie zgodzic ze przedstawia ona sredniowieczny wyklad nauki o predestynacji wyrazonej na synodach w Valence 855, Langres , Savonierres i Tusey w 860 r synodów Kosciola Cesarstwa Karolingow , do dnia dzisiejszego uznawanych takze przez KRK .
Zgadzam sie tez ze mozna sie pogubic jesli zaczniemy studiować nauke o zbawieniu od proby zrozumienia Odwiecznego wyboru jednych i odrzucenia drugich .